ساختار مو
مومو ساختار جالبی دارد. دارای سه لایه مجزا : مدولا، کورتکس و کوتیکول است. کورتکس مسئولیت استحکام و رنگ موهای شما را بر عهده دارد، در حالی که مدولا داخلی ترین لایه آن است. موهای شما همچنین دارای آمینو اسیدهایی است که مواد سازنده پروتئین‌ها هستند. این آمینو اسید‌ها توسط پیوندهای شیمیایی در کنار هم نگه داشته می‌شوند.
آناتومی مو
هر مو دارای یک قسمت بیرون از پوست به نام “ساقه” و یک قسمت درون پوستی به نام “ریشه” است که هر دو قسمت ساختمان یکسانی دارند. همچنین از ساختمانی لوله‌ای شکل و مشتق از اپیدرم پوست به نام فولیکول به وجود می‌آید. به عبارت دیگر، ساقه مو قسمت قابل مشاهده مو است که از پوست سر تا نوک مو امتداد دارد. پیاز مو پایه ساقه مو است و در پایین فولیکول مو قرار دارد که یک ساختار لوله‌ای است که ساقه مو را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کند. غدد سباسه (چربی)، غده کوچکی است که در قسمت میانی درم قرار دارد و تقریبا همیشه در کنار یک فولیکول مو رشد می‌کند. کار آن تولید سبوم است و ماده‌ای روغنی مانند است که موها و پوست را از خشک شدن محافظت می‌کند.
اجزای ساقه مو
ساقه مو (Hair shaft) از سه قسمت مدولا (مغز)، کورتکس (قشر) و کوتیکول تشکیل شده است.
- مدولا : داخلی ترین لایه است. در واقع در مرکز قرار دارد و موهای ظریف فاقد آن هستند. سلول‌های تشکیل دهنده مدولا بزرگ هستند و به‌طور متوسط شاخی می‌شوند.
- کورتکس : لایه میانی است و دارای سلول‌هایی است که حاوی کراتین هستند (پروتئینی که به مو قدرت و انعطاف‌پذیری می‌دهد). کورتکس ناحیه اطراف مدولا (مغز) مو، ضخامت عمده آن را تشکیل می‌دهد و از سلول‌های شاخی و فشرده تشکیل شده است. رنگ مو مربوط به رنگدانه‌های ملانین موجود در سلول‌های این لایه است که توسط ملانوسیت‌های واقع در فولیکول مو تولید و سپس به این سلول‌ها منتقل می‌گردد. هر چه مقدار ملانین کمتر باشد، رنگ ملانین روشن‌تر و بالعکس خواهد بود. در موهای قرمز، ملانین از نوع فئوملانین است. سفید شدن مو به علت از بین رفتن رنگدانه ملانین در سلول‌های کورتکس (قشری) است.
- کوتیکول : خارجی‌ترین لایه است و مانند فلس ماهی روی هم قرار گرفته‌اند که از لایه‌های داخلی مو محافظت می‌کند و قسمتی از سلول مجاور خود را می‌پوشاند. نحوه قرار گیری سلول‌های کوتیکول، موجب نفوذ پذیری مو می‌شود و قابلیت رنگ کردن به آن می‌دهد. همچنین انعطاف پذیری آن را بیشتر می‌کند و قابلیت پیچ خوردگی مو را افزایش می‌دهد.
نقش ملانوسیت‌ها و کراتینوسیت‌ها
نقش ملانوسیت‌ها تولید ملانین (مسئول رنگ مو) است. کراتینوسیت‌ها سلول‌هایی هستند که ساقه مو را تشکیل می‌دهند. ملانوسیت‌ها رنگدانه‌هایی را به کراتینوسیت‌های ساقه مو جدید تزریق می‌کنند که رنگ آن را تعیین می‌کند. ماندگاری رنگ در طول چرخه مو، از زمانی محاسبه می‌شود که مو در حال رشد است تا زمانی که می‌ریزد.
فولیکول مو (Hair Follicle)
ساختمانی لوله‌ای است که از سطح اپیدرم شروع و انتهای عمقی آن در هیپودرم قرار می‌گیرد. انتهای عمقی فولیکول متسع می‌شود و پیاز مو را به وجود می‌آورد.
غلاف درونی ریشه مو : این غلاف مو را تا سطح اتصال غدد چربی به فولیکول می‌پوشاند و از این به بعد از بین می‌رود و فضای باقی مانده به جای آن برای دفع ترشحات غدد چربی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این غلاف، حرکت مو درحال رشد را تسهیل می‌کند و خود شامل سه لایه است.
غلاف بیرونی ریشه مو : در اطراف غلاف درونی قرار می‌گیرد و در امتداد با اپیدرم است. به‌طوری که این لایه در قسمت‌های عمقی از یک ردیف سلول و در قسمت‌های میانی از دو ردیف سلول تشکیل شده ولی در قسمت‌های فوقانی شبیه اپیدرم و از نوع مطبق است. غشا پایه ضخیمی به نام پرده شفاف، فولیکول مو را از بافت همبند درم در اطراف فولیکول متراکم شده جدا می‌کند که غلاف درمی نامیده می‌شود. دسته کوچکی از عضلات صاف که به‌طور مایل بین فولیکول و طبقه پاپیلایی درم قرار گرفته عضله راست کننده مو نامیده می‌شود. انقباض این عضله در پاسخ به سرما، ترس یا هیجان باعث سیخ ایستادن موها می‌شود. موهای ناحیه صورت فاقد عضله راست کننده هستند.
چرخه رشد و ریزش مو
موهای بدن انسان دارای دوره‌های رشد و استراحت بوده و بعد از مدت معینی می‌ریزند. در چرخه رشد آن‌ها سه مرحله آناژن، کاتاژن و تلوژن قابل تشخیص است.
- آناژن : دوره رشد موها است و این دوره در موهای سر 2 تا 6 سال و در موهای سایر نقاط بدن 1 تا 6 ماه است. در هر زمان، به‌طور متوسط 85 درصد موها در مرحله آناژن هستند.
- کاتاژن : دوره کوتاهی است که طی آن تقسیم سلول‌های ماتریکسی (قسمتی از فولیکول) متوقف و فولیکول مو از ناحیه پاپیلا جدا می‌شود.
- تلوژن : دوره‌ای است که حدود سه ماه طول می‌کشد و در این دوره همه فعالیت‌های سلولی متوقف می‌گردد و مو مرده ضمن شست‌و‌شو یا در اثر فشار ناشی از رشد مو جدید می‌افتد. روزانه به‌طور متوسط 50 تا 100 تار مو می‌ریزد و توسط موهای جدید جایگزین می‌شود. اگر ریزش آن‌ها زیاد باشد منجر به طاسی می‌گردد. در مورد تجدید موهای ریخته شده عقیده بر این است که فولیکول جدید از سلول‌های غلاف بیرونی حاصل و در محل مو ریخته شده رشد می‌کند. موهای ظریفی که در مرحله جنینی ظاهر می‌شوند موهای لاناگو Lango ، موهای ریزی که پس از بلوغ ظاهر می‌شوند موهای کرکی و موهای معمولی، موهای نهایی نیر نامیده می‌شوند.
تاثیر نژاد بر ساختار مو
تمام موهای صاف، موج دار یا وز، اساسا از یک چیز تشکیل می‌شوند. همانطور که گفتیم، هر تار مو از سه لایه، کوتیکول، کورتکس و مدولا تشکیل شده است و پروتئینی به نام کراتین جزء اصلی مو است. با این حال، شکل فولیکول چیزی است که شکل مو را تعیین می کند. موهای آسیایی از یک فولیکول مو گرد رشد می کنند که معمولا موهای محکم و لَختی دارند، در حالی که موهای مجعد و فر آفریقایی از یک فولیکول بیضی، شکل می گیرند و فولیکول‌های مو اروپایی که سطح مقطع بیضی دارند، انعطاف پذیر هستند.
سوالات متداول ساختار مو
فولیکول مو شبیه لوله بلندی است که موهای شما را نگه می‌دارد. به شکل یک استوانه است که کف آن گرد است. بالای این استوانه یک سوراخ باز است، جایی که موهای شما رشد می‌کند. فولیکول شما شبیه جوراب است. به معنای دیگر، موهای شما پای شماست که داخل جوراب می‌رود.
بهتر است همیشه موهای خود را با آب مقطر بشویید. آب سخت حاوی مواد معدنی مانند منیزیم و کلسیم است که می‌تواند روی پوست سر و مو تجمع کند و در طولانی مدت به آن‌ها آسیب برساند. همچنین پیشنهاد می‌شود هر دو تا سه روز یک‌بار موهای خود را بر اساس نیاز بشویید.
در حالی که رنگ موهای شما می‌تواند در طول زندگی شما تغییر کند، فولیکول موهایتان (که بخشی از پوست هستند)، همان رنگ پوست طبیعی شما است. رنگ فولیکول موهای شما به رنگ موهای شما ارتباطی ندارد.
موهای ضخیم و مجعد نسبت به سایر انواع مو بیشتر مستعد شکستگی و خشکی هستند؛ با این حال، با استفاده از روتین مناسب و محصولات مراقبت از مو، می‌توانید فرهای خود را سالم و زیبا نگه دارید.
